Trochę o korekcie

Powszechnie sądzi się, że korekta tekstu sprowadza się nade wszystko do usunięcia z pracy błędów ortograficznych tudzież interpunkcyjnych, a skoro piszący teksty aktualnie korzystają z programu edytorskiego Microsoft Word (zdolnego do wychwycenia i poprawienia większości poważnych uchybień ortograficznych), jaki jest cel inwestowania dodatkowych pieniędzy w zewnętrzną korektę...

Oczywiście, jeśli piszemy tekst na użytek wewnętrzny, profesjonalna korekta jest raczej zbędnym zabiegiem (by nie powiedzieć – fanaberią piszącego), jednak jeśli pragniemy nasz tekst opublikować, korekta taka jest nie tyle wskazana, ile powinno się ją przeprowadzić obligatoryjnie. Nie tylko po to, by dobrze wypaść w oczach opinii publicznej; również po to, by nie przyczyniać się do utrwalania wśród czytelników rażących błędów gramatycznych (składniowych i fleksyjnych), błędów leksykalnych, stylistycznych oraz błędów zapisu (do tych ostatnich należą powszechnie uważane za jedyne istniejące – błędy ortograficzne i interpunkcyjne).

Program edytorski Microsoft Word, z którego niemal wszyscy piszący chcąc nie chcąc tak powszechnie korzystają, jest w stanie wychwycić większość błędów ortograficznych, jednak rzadko kiedy udaje mu się odnaleźć na przykład faktyczne uchybienia interpunkcyjne. Niektóre sugestie Worda, dotyczące wyłapywania czegoś, co twórcy programy nazwali niepoprawnie „błędami gramatycznymi”, a co sprowadza się głównie do wychwytywania rzekomych błędów lub braków interpunkcyjnych, są wręcz absurdalne. W niniejszym tekście, na przykład, pozbawiony jakichkolwiek zdolności analitycznych program Word podkreślił w trakcie pisania (zielonym wężykiem) wytłuszczone wyżej wyrazy, utrzymując, jakoby przed słowem „kiedy” było konieczne umieścić przecinek. Nic bardziej mylnego! Program uczynił to samo w związku z dwoma stojącymi obok siebie wskaźnikami zespolenia i zasugerował, by przed „jeśli” również postawić przecinek. Automatyzując w ten sposób kodyfikację zapisu w języku polskim, utwierdza on osobę piszącą w przekonaniu, że zasady polskiego przestankowania stosują się do jakiejś bezrefleksyjnej metody szablonowego użycia (przed „że” – zawsze przecinek; przed „i” – nigdy), zaś najistotniejsza w tym wypadku SKŁADNIA jest tutaj mało istotna.

Szanowni Państwo, to właśnie składnia – czyli najogólniej mówiąc: odpowiednie łączenie elementów leksykalnych (słów) w zdaniu – jest kluczowa w przypadku orzekania w języku polskim o tym, gdzie pojawi się w tekście taki a nie inny znak interpunkcyjny. W języku polskim mamy do czynienia z tzw. interpunkcją składniową (jedną z nielicznych w językach indoeuropejskich), a nie – jak się również powszechnie wydaje – z przestankowaniem opartym na intonacji czy pauzach w czytaniu (jak w języku angielskim czy hiszpańskim). Program Microsoft Word i przeciętny Kowalski (specjalista często w innych dziedzinach) nie mają na ten temat szerokiej wiedzy; gdyby było inaczej – w przypadku programu musielibyśmy mieć do czynienia ze sztuczną zaawansowaną inteligencją, a w odniesieniu do Kowalskiego – ze skrupulatnym nauczaniem w szkołach sztuki pisania oraz gramatyki (rozumianej w pojęciu klasyków, dla których przedmiot ten był przedmiotem elementarnym)...